Het Vier in balans model is op basis van wetenschappelijk onderzoek tot stand gekomen en biedt onderwijsorganisaties concrete handvatten om succesvol ict in het onderwijs in te zetten. Het beschrijft met welke aspecten rekening gehouden moet worden en geeft inzicht in de opbrengsten die door het gebruik van ict behaald kunnen worden.

De kern van het model is de gedachte dat er voor een effectief en efficiënt gebruik van ict in het onderwijs vier bouwstenen van belang zijn:

1. Visie,
2. Deskundigheid,
3. Digitaal leermateriaal en
4. Ict-infrastructuur.

Deze bouwstenen moeten in onderlinge samenhang gemanaged worden. Dit vereist Leiderschap. Daarnaast is Samenwerking & ondersteuning nodig bij het realiseren van de juiste condities omdat op deze manier gewerkt wordt aan gezamenlijke deskundigheid en visie.

Figuur 1: Vier in Balans plus model (Bron: Vier in Balans Monitor 2008)

Bij mijn onderwijskundige analyses maak ik graag gebruik van de door Kennisnet ontwikkelde Vier in Balans-tool. Deze tool is gebaseerd op het Vier in Balans-model en geeft veel inzicht in de ict-inzet in een onderwijsorganisatie.

Binnen het Vier in Balans model is deskundigheid een van de voorwaarden voor duurzaam ICT-gebruik in het onderwijs. Het gaat hierbij om alles wat met kennis en vaardigheden van de leraar te maken heeft: de leraar zal over kennis moeten beschikken om de ICT-toepassing in de les in te zetten. Dit omvat het kunnen integreren van drie soorten kennis: vakinhoudelijke kennis, didactische kennis en kennis van techniek. In de (Engelstalige) literatuur wordt dat ook wel aangeduid als TPACK: Technological Pedagogical Content Knowledge.

Figuur 1: TPACK-model (Bron: Maak kennis met TPACK)

Het TPACK-model onderkend dus dat een leerkracht drie competenties moet bezitten:

• (TK) Technological Knowledge: De leerkracht is competent in het gebruik van technologie (ICT, digibord, video, foto, etc.)
• (CK) Content Knowledge: De leerkracht is competent in het vakgebied
• (PK) Pedagogical Knowledge: De leerkracht is pedagogisch didactisch competent (keuze werkvormen, organisatie, pedagogische begeleiding, etc)

De leerkracht moet deze competenties ook kunnen integreren:

• (PK en CK) Pedagogical Content Knowledge: Toepassen van pedagogiek binnen een bepaald vakgebied: vakdidactiek
• (TK en CK) Technological Content Knowledge: Inzicht in de rol van technologie (TK) in een bepaald vakgebied (CK)
• (TK en PK) Technological Pedagogical Knowledge: Inzicht in hoe technologie (TK) de pedagogiek (PK) kan ondersteunen.

En tenslotte: TK, CK én PK tezamen: Echte integratie van technologie in het onderwijs is mogelijk wanneer de leerkracht in staat is te spelen met pedagogiek, inhoud en technologie. De leerkracht die gevoel heeft voor de dynamiek tussen alle drie de componenten zal succesvol ICT in het onderwijs kunnen inzetten.

Bij mijn onderwijskundige analyses maak ik graag gebruik van de voortreffelijke tools van Kennisnet. Deze tools geven veel inzicht in de ict-inzet in een onderwijsorganisatie. Een door mij veelgebruikte hulpmiddel is de Vier in Balans-tool.

Deze tool is gebaseerd op het Vier in Balans-model en is aangevuld met elementen uit Didactiek in Balans. Het Vier in Balans-model geeft aan dat ict in het onderwijs alleen didactische meerwaarde heeft bij een evenwichtige inzet van de bouwstenen Visie, Deskundigheid, Ict-infrastructuur en Digitaal Leermateriaal.

De uitslag van de Vier in Balans-tool geeft een goede indicatie op welke onderdelen van de balans (Visie, Deskundigheid, Ict-infrastructuur en Digitaal Leermateriaal) een organisatie goed danwel slecht scoort. Mede op basis van deze uitslag kan het management haar ICT beleid opstellen. Door vervolgens gericht te werken aan die onderdelen die achter blijven kan de inzet van ICT in een onderwijsorganisatie verbeterd worden.

Meer weten over de Vier in Balans-tool? Ga naar: http://www.kennisnet.nl/themas/verrijk-je-ict-kennis/vier-in-balans-tool/